„Чун тумламсемпе çутă пухать...”

- Кризис центрĕ – пурнăçра йывăр лару-тăрăва лекнĕ ачаллă хĕрарăмсем валли талăк тăршшĕпе ĕçлекен при­ют. Августра вăл уçăлнăранпа икĕ çул пулать. Çак вăхăтра 12 амăшĕ тата 21 ача пирĕн патра пулăшу илчĕç. Виçĕ ача çуралчĕ.

Пирĕн центрта кашни граж­данин, нацине, тĕне ĕненнине пăхмасăр, кирек епле лару-тăрура, кирек мĕн чухлĕ ачапа та, комплекслă пулăшу илме, çав шутра пурăнма тата ре­абилитациленме, пултарать. Пирĕн пата килекен хĕрарăмсем тĕрлĕрен: ача çурчĕсен унч­ченхи воспитанникĕсем, алко­гольпе иртĕхекен çемьесенче ÿснисем, çемьере арçын ал ху­нине тÿснисем. Çаплах хăйсем тĕллĕн ачисене воспитани па­ракан амăшĕсем те, вĕсен çурчĕсене тĕп коммуникацисен­чен уйăрнă пирки хĕлле сивĕ, пурăнаççĕ. Пĕчĕк ачасемпе пурăнма килекенсен шучĕ ÿссе пырать. Центрта пурăнмалли вăтам вăхăт çур çул, паллах, çак хушăра вĕсен пурнăçне тĕпрен улăштарма çук, анчах та эпир пĕчĕк ачапа пурăнма условисем тума; пухăннă проблемăсене татса пама; енчен те хĕрарăм пурăнмалли правилăсене пăхăнать – хăйĕн ачисене пăхать - пулсан, коммуналлă пулăшусемшĕн парăмсене тÿлесе татма, пирĕн организаци шучĕпе пĕлÿ е професси илме, ĕçе вырнаçма, çурт-йĕр тара илме пулăшма пултаратпăр. Центрта психолог, педагог­сем, наставник-комендантсем ĕçлеççĕ. Ку вăл çынсен шăписем тĕлĕшпе сÿрĕк мар профессио­налсен тата ялти хисепе тивĕçлĕ çынсен коллективĕ.

- Иртнĕ çулта район администрацийĕпе пĕрле эпир аслă классенче вĕренекенсене воспитани пама тĕлленĕ „Йăлари çемье шкулĕ” Президент грантне çĕнсе илтĕмĕр. Кризис центрĕн ĕçĕ – опекăна илнисем ăнланса тĕрĕс пурнăç çулне, шанчăклă мăшăр суйласа илме, çемье хутшăнăвĕсем йĕркелеме кирлĕ пĕлĕве хăй вăхăтĕнче илменнин хыççăнхи результачĕ пулни­не ăнланни пĕлтерĕшлĕ. Халĕ ашшĕ-амăшĕсене хăйсен ачи­сене малашлăхра çирĕп çемье йĕркелеме кирлĕ пахалăхсем пама ансат мар. Пирĕн про­екта хутшăнакан шкул ачи­сем хăйсен сочиненийĕсенче мăшăрланма ашшĕ-амăшĕсем пиллени, йăлари çемье хаклăхĕсене парăнса тăни кирли çинчен çыраççĕ. Учи­тельсем уроксенче Российăри демографи кризисĕ çинчен, яваплăх, пĕр-пĕрне хисепле­ни тата тÿсĕмлĕ пулни çинчен калаççĕ. 26 уçă урок ĕçлесе хатĕрленĕ, вĕсене 747 шкул ачи хутшăннă. Çĕнтерÿçĕсене пурне те Культура керменĕнче призсемпе тата парнесемпе наградăланă. Халĕ районта пре­подавательсен вăйлă команди йĕркеленнĕ, çавăнпа эпир аслă классенче вĕренекенсем яланхи куçăн майпа вĕренме тытăннă хыççăн дискуссисене, тренинг­сене хутшăнма пултарассине, мăшăрлă пурнăçпа 5, 10, 20 тата 40 çул та пĕрле телейлĕ пурăнакан нумай ачаллă çемьесемпе тĕл пулассине шан­са тăратпăр.

Мартра Пушкăрт гимназийĕнче пурăнакан хĕрачасем валли районта пĕрремĕш „Амăшлăх шкулĕ” уçăлчĕ. „Аттелĕх шкулне” уçма хатĕрленетпĕр. Ку программăна нумай профиллĕ колледжпа пĕрле çулĕ çитмен ачасен ĕçĕсем тата вĕсен прависене хÿтĕлес енĕпе комиссинче уче­тра тăракан çулĕ çитмен ачасем валли хатĕрленĕ.

Çамрăксене туслă хутшăнусем аталантарма пулăшма „Иккĕн” çĕнĕ проект реализацилеме пуçларăмăр. Ĕçĕн формачĕ çĕнĕ – ташăпа мастер-классене куçакан тре­нинг занятийĕсем. Çамрăксем интересленме пуçларĕç, район администрацийĕпе эпир На­умкинта, Мурадăмра, Чăваш Хурамалĕнче тата ытти ялсенче темиçе мероприяти ирттертĕмĕр те ĕнтĕ.

Ыттисенчен уйрăлса тăракан ачасем çитĕнтерекен ашшĕ-амăшĕсем валли „Хирĕç утăм” клуб ĕçлеме пуçларĕ. Пандеми пуçланиччен районта Оренбур­гри паллă психолог-дефектолог Юлиана Юмашева пулса курчĕ. Вăл ашшĕ-амăшĕсем валли лекци тата тренинг ирттерчĕ, вĕсем клуб участникĕсен асĕнче юлчĕç. Эпир малашне те пайăр профиллĕ специалистсене чĕнме хатĕр, вĕсем кашни хула­рах та мар пур, анчах та ытти­сенчен уйрăлса тăракан ачасене воспитани парассипе çыхăннă кăткăс ыйтусене татса парассин­че вĕсен опычĕ кирлĕ. Пандеми вăхăтĕнче пулăшу кирлисене пурне те пулăшма тăрăшрăмăр – маскăсем çĕлерĕмĕр, хамăрăн сотрудниксене тата пулăшу илме государство списокне лек­мен аургазăсене апат-çимĕçпе тивĕçтертĕмĕр. Пуçланă ĕçе июльте малалла илсе пыма, пĕчĕк ачаллă çемьесене апат-çимĕçпе кăна мар, самаях хаклă тăракан ача-пăча гиги­енин хатĕрĕсемпе те пулăшма тăрăшăпăр.

- Пĕлтĕр эпир Центра анлăлатма тăрăшрăмăр, пирĕн иккĕмĕш хут пулса тăчĕ: за­нятисем валли пÿлĕм, тумтир упрамалли кладовой, хушма са­нузел тата душ пÿлĕмĕ, блок, апат-çимĕç упрамалли вырăн тата çĕнĕ хÿме. Çаплах выльăх-чĕрлĕх картишне юсарăмăр, чăхсемпе кроликсем валли читлĕхсем турăмăр. Кăçал ялти тата Стерлитамак хулинчи пуçаруллă çынсен ушкăнĕпе ача-пăча площадки тăватпăр. Çак пархатарлă ĕçре пире рай­он администрацийĕ, Толбазă ялсовечĕ, нумай профиллĕ колледж, ДРСУ, „Аургазымон­тажсервис” ООО, „Комплекс Нурлы” ООО, Э.М. Давлятшин, Е.В.Аминова, А.Х.Равилова ИП­сем, строительство таварĕсен „Юлдаш” магазинĕ, „Кин­дервиль” ача-пăча клубĕн руководителĕ тата ыттисем пулăшаççĕ. Пурне те чунтан тав тăватпăр.

- Çапла, ку савăнтарать. Пирĕн учредитель Денис Эду­ардович Мигель центртан инçе мар вырнаçнă 13 сотăй çĕр участокне вăхăтлăха тÿлевсĕр усăланма пачĕ. Пирĕн Центрта пысăк мар сад-пахча зони пур, анчах та вăл тăватă сотка яхăн çеç. Пурăнакансене пурне те çырлапа тата пахчаçимĕçпе тивĕçтерме ку сахал. Çаплах 150 пуç ытла шутланса тăракан килти чĕрчуна пăхмалла. Çĕнĕ участокра эпир кроликсем валли выльăх картишĕ, пахча тума, 12 метр вăрăмăш теплица лартма, çавна май пирĕн выпускниксен­чен хăшпĕрне ĕç вырăнĕ уйăрса пама шутлатпăр.

Çаплах çĕнĕ участокра икĕ çемье валли Центрăн иккĕмĕш корпусне туса лар­тма планлатпăр, проект тăвас енĕпе ĕçлетпĕр. Çавăн çинчен тахçанах шухăшласа хунă, рай­онта пушар тата ытти кăткăс лару-тăру пĕрре мар пулчĕç, ад­министраци çавăн чухне нумай ачаллă çемьесене вăхăтлăха вырнаçтарма ыйтса çырчĕ. Шел пулин те, хальхи корпусра çемьепе пурăнмалли мая шута илмен. Çав участокра çурт пур, анчах та вăл авариллĕ лару-тăрура. Тата тепĕр проблема та пур: унта нумай çул алкого­ле ернĕ çынсем пурăннă. Тер­ритори пысăк çÿп-çап вырăнне аса илтерет – ахаль çÿп-çапсăр пуçне унта специализациллĕ техникăпа кăна çĕклеме май пур бетон конструкцисем нумай. Çав купасене пĕтерме пулăшма кăмăл тăвакан çынсене чунтан тав тăвăпăр.

- Ыркăмăллăх! Пирĕн ор­ганизаци Пушкăртстанра кăна мар, Чулхула облаçĕн территорийĕнче те нумай çул ĕçлет. Пирĕн команда – 50 ыркăмăллăх сестри, вĕсем хулан пилĕк пысăк больницинче вы­ртакан тата сывалми çынсене тата ачасене пăхаççĕ. Ку про­ект „Юратса пăхасси” ятлă, мĕншĕн тесен çывăхрисене юратмасан пурнăçра нимĕн те пулмасть. Эпĕ ватă, çын хутшăнăвĕ кирлĕ çынсене пăхма Толбазăра хĕрарăмсенчен тăракан ушкăн йĕркелесшĕн. Ку манăн ĕмĕт. Шăпах çакăн пек парăнса çынсене пулăшнăшăн мана пĕлтĕр Мускавра медаль­пе наградăларĕç. Пирĕн патра пурăнакан çынсем вĕсенчен ыт­ларах та йывăртарах пурнăçпа пурăнакансене курсан лайăхчĕ. Нумайăшĕ хăйне телейсĕр тесе шутлать, анчах та хăвăн çинчен манса ыттисен тарăхăвне курсан – тĕнче çине урăхла пăхатăн.

- Паллах. Эпĕ халĕ Пре­зидент гранчĕсен конкурс­не хатĕрлекен проект ятĕнче пытаннă вăл. Манăн проект „Чун тумламсемпе çутă пухать” ятлă – çакă пандеми вăхăтĕнче уйрăмах инкек тÿснĕ çынсене пулăшма ыйтса чунтан тухнă сăмахсем. Çĕнĕ ĕç пуçлас тата палăртнă тĕллевсене ре­ализацилес тесе эпĕ сахал­рах калаçма, нумайрах тума тăрăшатăп. Тата, паллах, пирĕн пурнăçра пур мĕнпур чи ыррине тата питĕ лайăххине тумлампа пухма...